Środowisko w Polsce i na Świecie

Ocenę jakości i poziomu życia społeczeństwa subiektywnie kształtują na podstawie między innymi takiego kryterium jakim jest stan bardzo szeroko rozumianego środowiska. Dla społeczeństw, zwłaszcza bogatych, ważne jest środowisko przyrodnicze, krajobraz, klimat, flora i fauna, czyste powietrze i woda, brak zagrożeń dla życia i zdrowia, brak uciążliwości związanych z ciasnotą, hałasem itp. Ważne jest również środowisko społeczno - ekonomiczne i kulturowe. Potrzeba przebywania w atrakcyjnym, zdrowym i bezpiecznym środowisku jest więc społeczeństwom równie potrzebna jak wzrost materialny, poziom życia, który niestety najłatwiej osiągnąć przez ekspansję degradującą środowisko. W społeczeństwach ubogich najważniejszym, kryterium oceny jakości życia jest jego poziom materialny, a brak perspektyw poprawy jakości i warunków życia jest zawsze odbierany jako w najwyższym stopniu deprymujący -jako utrata sensu życia i to niezależnie od poziomu aktualnego Podnoszenie tego poziomu zawsze jednak jest związane jest z zagrożeniem dla środowiska

W Europie, Ameryce Płn., Australii, rozwiniętych krajach Azji to znaczy w tych rejonach świata, gdzie na ogół zaspokojono podstawowe potrzeby materialne mieszkańców, potrzeba przebywania w zdrowym i atrakcyjnym środowisku stała się ważnym czynnikiem kształtującym zachowania ludzi i politykę społeczno - gospodarczą. Powstało zjawisko zwane "świadomością ekologiczną", którego wyrazem są m. in. akty prawne stanowiące jedną z podstaw decyzji strategicznych, planistycznych, i inwestycyjnych. Głównym celem stanowienia prawa jest dbałość o to, by rozwój społeczno - ekonomiczny nie niszczył środowiska, a tym samym by nie prowadził do obniżenia jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń

Potrzeba ochrony środowiska i racjonalizacji dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego na zasadzie rozwoju zrównoważonego wynika z niekorzystnych skutków (dla środowiska, zdrowia ludzkiego i w coraz większym stopniu także dla działalności gospodarczej) dotychczasowego, intensywnego rozwoju gospodarki przy niekontrolowanym, często nieracjonalnym korzystaniu z zasobów naturalnych, które społeczeństwa wysoko rozwinięte boleśnie odczuły już w pierwszej, a znacznie intensywniej w drugiej połowie XX wieku. Zjawisko to doprowadziło m. in. do wylesienia znacznych obszarów Europy oraz do naruszenia na tych terenach równowagi biologicznej. Efektem tego jest zanik wielu gatunków na znacznych przestrzeniach. Podobne procesy miały miejsce i trwają nadal w wielu krajach rozwijających się. m. in. w niektórych rejonach Azji i Ameryki Południowej. W Polsce nieracjonalne podejście do korzystania z zasobów naturalnych pogłębiło się w wyniku wprowadzenia centralnie sterowanej gospodarki, co spowodowało, zew latach 1950-1988 następowało w wielu rejonach kraju systematyczne pogarszanie się stanu środowiska, przede wszystkim poprzez nadmierne zanieczyszczenie rzek, powietrza i degradację powierzchni ziemi- Polska należała w tym czasie do najbardziej zanieczyszczonych państw Europy a przyczynami tego stanu były m. in. niskie ceny surowców, nadmierny rozwój przemysłu ciężkiego oraz narastające opóźnienie technologiczne i cywilizacyjne.

Jednocześnie, pomimo tych niekorzystnych tendencji, obok regionów o znacznym stopniu degradacji środowiska Polska zachowała jednak i nadal posiada znaczne obszary o bogatej różnorodności biologicznej, co pozytywnie wyróżnia ją na tle państw Unii Europejskiej i państw aspirujących do członkostwa w tej organizacji. Mamy w Polsce obiekty przyrodnicze unikalne w skali europejskiej, takie jak Puszcza Białowieska, Bagna Biebrzańskie, Bieszczady, Zachodnie Polesie, środowisko przyrodnicze obszaru Zielonych Płuc Polski. Mamy 22 parki narodowe wypełniające kryteria określone przez Światową Unię Ochrony Przyrody (IUCN). mamy też ponad 28% kraju pokryte lasami, w których występują gatunki roślin i zwierząt, które wyginęły już w krajach rozwiniętej Europy. Nieczęsto spotykana w krajach europejskich różnorodność gatunków i stosunkowo korzystny stan ich populacji występują także w Polsce \v siedliskach otwartych - na obszarach użytkowanych rolniczo i na nieużytkach, często pozostających w stanie pół-naturalnym.

W Polsce, w ramach transformacji ustrojowej oraz dążenia do integracji z Unią Europejską nastąpiły w ostatnich latach głębokie zmiany legislacyjne tworzące warunki dla rozwoju społeczno - ekonomicznego zharmonizowanego z postulatami ochrony przyrody i jej zasobów. Każdy polityk, działacz społeczny, lub gospodarczy, pracownik administracji publicznej, dowódca jednostki wojskowej, policyjnej powinien posiadać podstawową wiedzę z dziedziny prawa ekologicznego oraz procedur pozwalających wcielać w życie zasady tego prawa.

Ochrona Środowiska - informacje podstawowe



Ochrona środowiska i związane z nią kształtowanie środowiska jest zespołem środków i działań zmierzających do otrzymania środowiska w stanie zapewniającym optymalne warunki bytowania.

W takim znaczeniu o. ś. jest działalnością praktyczną, prawną, organizacyjną i techniczną zorientowaną na potrzeby człowieka. Skuteczna o. ś. powinna respektować zasady ekologii.

Pod pojęciem środowisko każdy z nas rozumie coś mniej lub bardziej odmiennego Najczęściej, zgodnie z ustawą o ochronie i kształtowaniu środowiska, przyjmuje się, że środowisko jest to ogół elementów przyrodniczych, w szczególności powierzchnia ziemi, łącznie z glebą, kopaliny, wody, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy, a także krajobraz, znajdujących się zarówno w stanie naturalnym, jak też przekształconych w wyniku działalności człowieka Często również jako element środowiska traktowane są dobra materialne, zabytki architektury i kultury, a według niektórych koncepcji można zaliczyć przynajmniej część środowiska pracy.

Działalność ludzi, głównie gospodarcza powoduje większe lub mniejsze uciążliwości dla środowiska, jego zagrożenia i zanieczyszczenia.

Uciążliwościami dla środowiska są zjawiska fizyczne lub stany utrudniające życie albo dokuczliwe dla otaczającego środowiska, zwłaszcza hałas, wibracje, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie odpadami itp.

Wymienione zjawiska lub stany kwalifikuje się jako uciążliwości szkodliwe dla środowiska, jeżeli występują w natężeniu utrudniającym życie, także jeżeli są dokuczliwe w stopniu powodującym zagrożenie zdrowia ludzi, uszkodzenie lub zniszczenie środowiska. Obowiązek eliminowania lub ograniczania uciążliwości obciąża jednostki organizacyjne i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Zobowiązane są one stosować technologie i rozwiązania techniczne stwarzające jak najmniejsze uciążliwości dla środowiska oraz stosować urządzenia ochronne


Zanieczyszczenie środowiska to wprowadzenie do środowiska (powietrza, wody, ziemi) substancji stałych, ciekłych lub gazowych albo energii w takich ilościach lub w takim składzie, że może to ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę żywą, glebę, wodę lub spowodować inne zmiany w środowisku, w tym również kulturowym. Niekiedy przez zanieczyszczenie rozumie się przekraczanie konwencjonalnych norm stanu środowiska lub dopuszczalnych wskaźników emisji zanieczyszczeń. Do najgroźniejszych rodzajów zanieczyszczeń należą dwutlenek węgla (C02), tlenek węgla (CO), dwutlenek siarki (802), dwutlenek azotu (N02), fosfor (P), rtęć (Mg), ołów (Pb),. ropa naftowa, DDT i inne pestycydy, promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące i jonizujące. Niekiedy używa się zwrotu zanieczyszczenie środowiska hałasem.

Zagrożenia dla środowiska związane są z uciążliwościami i zanieczyszczeniem środowiska. Zagrożenie spowodowane gwałtownym zdarzeniem nie będącym klęską żywiołową, które może wywołać znaczne zniszczenie środowiska lub pogorszenie jego stanu stwarzające powszechne niebezpieczeństwo dla ludzi i środowiska nazywamy nadzwyczajnym zagrożeniem środowiska. Nadzwyczajne zagrożenie może być następstwem np. pęknięcia rurociągu lub zbiornika i wylewu ropy naftowej na powierzchnię ziemi lub wód, awarii w zakładzie produkcyjnym i wydostania się do powietrza znaczny ilości substancji niebezpiecznych, katastrofy cysterny przewożącej materiały niebezpieczne oraz skażenia terenu. W razie nadzwyczajnego zagrożenia środowiska działania zmierzające do usunięcia zagrożenia i jego skutków podejmuj ą terenowe organy administracji rządowej albo Minister Środowiska jeśli zagrożenie przekracza granice jednego województwa lub może spowodować szczególnie poważne skutki dla ludzi lub środowiska. Organ podejmujący działania może określać obowiązki jednostek organizacyjnych jak np. przedsiębiorstwa, straż pożarna, służby ratownictwa chemicznego i inne. Może także wprowadzić obowiązek świadczeń osobistych i rzeczowych np. obowiązek wykonywania prac ratowniczych, dostarczania środków transportowych oraz innych środków technicznych dla celów zorganizowanej akcji społecznej na rzecz nadzwyczajnie zagrożonego środowiska.

Rozwój zrównoważony

Zachodni styl życia wymaga olbrzymiej ilości zasobów naturalnych i nie jest możliwe, aby wszyscy ludzie na świecie żyli w ten sposób.

Jeśli każdy mieszkaniec Ziemi chciałby konsumować tyle samo dóbr co przeciętny Amerykanin, potrzebne by było jeszcze pięć planet, aby dla wszystkich starczyło zasobów naturalnych.





Możliwy jest jednak taki sposób rozwoju, dzięki któremu podstawowe potrzeby
ludzi będą zaspokojone, a przyroda będzie tętnić życiem. Rozwój, który zmierza w tym
kierunku, nazywany jest zrównoważonym (sustainable). Jego podstawą jest właściwa
relacja z przyrodą, życie w harmonii z nią.

Współczesny świat i jego przyszłość.

Tempo, z jakim zachodzą zmiany we współczesnym świecie, wzrosło w przeciągu
XX wieku i jest spowodowane postępem technologicznym i szybkim wzrostem populacji. W
1950 roku żyło na świecie 2,5 miliarda ludzi. W 2002 roku liczba ta wynosiła już 6,2 miliarda
i wzrasta w tempie około 1,2% rocznie.
Według szacunków ONZ wielkość populacji
może wynieść 8,9 miliarda ludzi w 2050 roku, z czego większość nowych mieszkańców
Ziemi urodzi się w krajach najbiedniejszych, gdzie przyrost naturalny wynosi 2,4% rocznie,
wielokrotnie więcej niż w krajach uprzemysłowionych, gdzie wynosi on 0,25 %.


Produkt Światowy Brutto - ilość wyprodukowanych na świecie dóbr i usług w
przeciągu roku, wyniósł w 2002 roku 48 bilionów dolarów. Produkt Światowy Brutto
wzrósł siedmiokrotnie od 1950 roku, kiedy wynosił 6,7 biliona dolarów. Średni przyrost
Produktu Światowego Brutto na przestrzeni ostatnich lat wynosił 3,9%. Oznacza to, że
ludzie konsumują coraz to większą ilość dóbr, zużywają więcej surowców naturalnych,
a tym samym rośnie nacisk wywierany przez ludzi na środowisko (ecological footprint).

Według obliczeń organizacji Redefining Progress na naszej planecie dostępnych jest tylko
1,9 ha uprawnej ziemi na osobę. Zużywanie surowców naturalnych wyprodukowanych
na tym obszarze pozwala na ich skuteczne odnawianie się. Średni poziom konsumpcji
surowców naturalnych na świecie wynosi 2,3 ha, co oznacza, że ludzkość przekroczyła
możliwości ekologiczne Ziemi.

Jak wykazuje to na przykładzie Chin Lester Brown, kontynuowanie współczesnego
modelu ekonomicznego, którego podstawami są samochody, paliwa kopalne, wyrzucanie
zużytych produktów na śmietnik i dążenie do ciągłego podnoszenia poziomu konsumpcji
nie będzie w przyszłości możliwe, albowiem zabraknie do tego zasobów naturalnych.
Liczba ludności w Chinach wynosi dziś około 1,3 miliarda. Po wprowadzeniu
reform, które umożliwiły rozwój prywatnych przedsiębiorstw, Chiny przeżywają boom
gospodarczy, odnotowując od 1980 roku stały wzrost gospodarczy na poziomie 9,5%.

Chiny zamierzają stać się państwem bogatym, wzorowanym na przykładzie państw
zachodnich, jednak założenia ich polityki gospodarczej uzależnione są nie tylko od
pracowitości Chińczyków, lecz także od ilości dostępnych surowców naturalnych. Jeżeli
liczba samochodów w Chinach przypadająca na jednego mieszkańca osiągnęła by poziom
notowany w USA i równie wysokie byłoby zużycie paliwa, konsumpcja ropy w Chinach
wzrosła by do ponad 80 milionów baryłek ropy, czyli więcej niż produkuje się dziś na całym
świecie. Gdyby spożycie wołowiny w Chinach miało osiągnąć poziom konsumpcji, jaki
jest w USA, potrzebne by było 49 milionów dodatkowych ton wołowiny. Jeśli natomiast
krowy miały by być hodowane w amerykańskim stylu i karmione zbożem, potrzebne
by były jeszcze 343 miliony ton ziarna rocznie, czyli tyle ile wynoszą w USA całe roczne
zbiory.

Różne skutki ocieplenia klimatu.

Ocieplanie się klimatu będzie miało wpływ nie tylko na obszary przybrzeżne, lecz również na rolnictwo,
zasoby wody, rozprzestrzenianie się chorób tropikalnych (np. malarii), topnienie lodowców, zmianę składu gatunkowego lasów czy wymieranie gatunków roślin i zwierząt.
Topnienie lodowców w Himalajach zagraża bezpieczeństwu milionów ludzi w Indiach i w Chinach. 
Woda wypływająca z tych lodowców zasila zasoby rzek takich, jak Ganges, Indus, Brahmaputra, Yangtze czy Mekong i jest głównym źródłem wody do nawadniania pól dla wielu farmerów.
Lodowce w Himalajach zmniejszają się średnio o 10-15 m każdego roku.
Szybkie tempo topnienia lodowców z początku zwiększy ilość wody w rzekach, powodując powodzie, jednak po upływie kilku dekad poziom wód zacznie opadać, co będzie wiązać się z mniejszą ilością wody dostępnej do nawadniania pól.